CO CHCE POWIEDZIEĆ CI TWÓJ PIES?

Chociaż z racji oczywistych różnic pomiędzy gatunkami nasze metody komunikowania różnią się zasadniczo, to w ciągu wieków współdzielenia środowiska człowieka z psem, obydwie strony wykształciły zdolność wysyłania oraz odczytywania sygnałów niewerbalnych, umożliwiających wzajemne zrozumienie. Poznanie, umiejętne interpretowanie oraz respektowanie komunikatów wysyłanych przez psy, z pewnością ułatwi nasze relacje z czworonogami oraz uczyni je, przyjemniejszymi a często i bezpieczniejszymi. Dzięki pełnemu zrozumieniu z pupilem unikniemy błędów socjalizacyjnych, będziemy w stanie zapobiec niepożądanym zjawiskom i zareagować we właściwy sposób, zapobiegając przykrym sytuacjom wynikającym niejednokrotnie z ewidentnego braku zrozumienia.

Opracowany przez psy system znaków oraz zachowań ukierunkowanych na komunikację oraz unikanie konfliktów, nazywany jest  systemem SYGNAŁÓW USPOKAJAJĄCYCH. Czasami, kiedy złościmy się na naszego pupila, może wydawać się, że nas nie słucha albo, że stosuje świadomy opór przeciwko naszym poleceniom, co jednakże nie jest prawdą a interpretowanie tych sygnałów jako świadomego sprzeciwu jest błędem często popełnianym przez ludzi. Należy mieć świadomość, że psy poprzez niektóre swoje sygnały próbują uspokoić człowieka, jednak my, nie rozumiejąc tego, stajemy się jeszcze bardziej zdenerwowani, dlatego też należy dokładnie poznać sposoby za pomocą których nasz czworonóg będzie starał się uniknąć naszej złości i uspokoić nas. Pomimo że cała grupa tych znaków nazwana jest sygnałami uspokajającymi, wśród nich znajdują się sygnały grożące, zapraszające do zabawy oraz sygnały stresu. Aby móc jej poprawnie odczytać, musimy bacznie obserwować psa.

Do najczęstszych sygnałów uspokajających stosowanych przez psy należą:

• odwrócenie głowy – próba uspokojenia w stresującej sytuacji;
• odwrócenie się – uspokojenie podczas wyczucia zdenerwowania;
• zastygnięcie w bezruchu, powolne poruszanie się – próba uspokojenia właściciela, podczas gdy np. próbuje przywołać psa do siebie zdenerwowanym głosem; zachowanie często mylone z nieposłuszeństwem psa i jego niesubordynacją;
• leżenie na brzuchu – zachowanie ośmielające, pies dominujący zachęca do podejścia drugiego osobnika, który się go boi;
• ziewanie – zachowanie uspokajające w stresującej sytuacji;
• lizanie- jest to rytuał powitalny oraz sygnał uspokajający. Jest zachowaniem infantylnym, charakterystycznym dla szczeniąt a także psów uległych, zdominowanych albo przestraszonych a jego celem uniknięcie agresji;
• rozdzielanie – pies podejrzewający zamiar walki między dwoma osobnikami (ludźmi lub psami) stara się do niej nie dopuścić poprzez rozdzielenie ich swoim własnym ciałem.

Ponadto, naszą uwagę powinny zwrócić zachowania takie jak: odwracanie wzroku, mrużenie oczu, oblizywanie się, dyszenie, unoszenie jednej łapy, przypadnięcie do ziemi, siadanie, otrząsanie się, podsikiwanie pod siebie (to bywa również sygnałem uległości i radości), przewrócenie się na grzbiet i odsłonięcie brzucha, znieruchomienie, udawanie martwego, udawanie węszenia, sapanie i skomlenie.

Umiejętne wychwycenie tych sygnałów pozwala na wczesna interwencję lecz lekceważenie tych sygnałów lub ich błędna interpretacja prowadzi do kolejnego etapu zachowania psa w kierunku agresji, czyli zachowania ostrzegawczego. Sygnały grożące stanowią zestaw póz mających na celu przestraszyć przeciwnika i stanowiących jednoznaczny przekaz - „odejdź, bo mogę użyć zębów”. Najwyraźniejszymi sygnałami ostrzegawczymi są:

• pokazanie kłów i ich oblizywanie,
• zjeżona sierść na kłębie i szyi oraz znieruchomienie (w połączeniu z innymi sygnałami grożącymi),
• warczenie, szczekanie, pozorowany atak (kłapnięcie zębami), itp.

Ogon

Istotnymi aspektami mowy ciała psa, które powinniśmy obserwować są ruchy wykonywane różnymi częściami jego ciała. Najbardziej znanym i oczywistym organem pozwalającym odczytać nastawienie psa jest naturalnie jego ogon. Wbrew powszechnie pokutującym opiniom, nie wszystkie jego ruchy są oznaką radości oraz przyjaznych gestów; w zależności od sposobu i natężenia wyrażają one szereg innych uczuć. Istotne znaczenie w odczytywaniu sygnałów wysyłanych przez psy za pomocą ogona jest częstotliwość uderzeń, położenie  oraz szereg  innych szczegółów, które na co dzień nie stanowią przedmiotu naszego zainteresowania.

Ruchy wykonywane energicznie świadczą o zaangażowaniu i podekscytowaniu; im bardziej intensywne ruchy, tym zaangażowanie psa jest większe. Im bardziej natomiast ogon jest nieruchomy, tym większy oznacza brak chęci angażowania w daną sytuację przez psa, unik a także złość. Oto kilka podstawowych, najbardziej czytelnych sygnałów jakie wysyła pies za pomocą swojego ogona: 

• luźny ogon, entuzjastyczne ruchy – przyjazne nastawienie, zadowolenie, zainteresowanie i rozluźnienie psa;
• Ogon wysoko oznacza psa pewnego siebie (również agresywnego), pobudzonego lub podnieconego
• intensywne ruchy, obejmujące zad – uległość i przyjazne podporządkowanie oraz próba uzyskania przychylności
• ogon sztywny na linii grzbietu, wolne ruchy – złość;
• puszczony ogon, sztywne ruchy – niepokój, zdenerwowanie, chęć uzyskania przychylności drugiego osobnika;
• ogon nisko, podwinięty między tylnymi nogami – strach, niepewność siebie;
• ogon trzymany 45 stopni poniżej linii grzbietu lub nieco powyżej – zainteresowanie i czujność.

Ciekawostką jest fakt, że psi ogon inaczej wychyla się na widok właściciela (nieco bardziej w lewo), a inaczej na widok innego zwierzęcia (bardziej w prawo) - różnice są jednak niewidoczne gołym okiem.

Intencje psa możemy również wyczytać obserwując inne części jego ciała;

Uszy

• postawione –  oznaczają czujność, uważne nasłuchiwanie
• skierowane do tyłu lub miękko leżące na głowie – odczuwana przyjemność, uległość lub strach
• postawione do przodu, płasko przyciśnięte do głowy – agresja, gotowość do ataku.

Oczy

• Normalnie oczy są spokojne, powieki luźne i rozwarte a białka niewidoczne (z wyjątkiem niektórych ras o jasnych tęczówkach); oznacza to, że pies odczuwa przyjemność, uległość, rozluźnienie
• odwracanie, spuszczanie wzroku - to niepewność, lub próba wskazania nam czegoś; nie oznacza poczucia winy
• pokazanie białek - strach, lub próba spojrzenia na dany obiekt bez obracania ku niemu głowy, wyrażenie "potrzebuję przestrzeni"
• mrużenie oczu - próba uspokojenia przeciwnika, wyrażenie niepewności lub strachu
• powieki bardzo rozszerzone - panika lub agresja
• oczy szeroko otwarte – podekscytowanie, agresja, złość
• wpatrywanie się jednego psa w oczy drugiego - groźba, wyzwanie do walki;

w grupie psów wzrok służy do regulowania kwestii przywództwa w stadzie, co znajduje przełożenie także w relacjach z człowiekiem. Wzrok między dwoma osobnikami jest utrzymywany dopóty, dopóki jeden z nich nie odwróci go i nie spuści głowy, bądź nie nasili gróźb skierowanych ku drugiemu i zaatakuje. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego z psem, który jest zdenerwowany, pobudzony bądź spięty, skutkować może zatem sprowokowaniem go do ataku, gdyż jest odbierany przez zwierzę jako prowokacja.

Łagodny kontakt wzrokowy jednakże, może wzmocnić relacje między człowiekiem i psem.

Pysk

• Fafle zwisające luźno, a pysk lekko rozwarty lub zamknięty (ale nie zaciśnięty) stanowią standardowy wyraz pyska rozluźnionego psa.
• otwarty pysk, zęby odsłonięte w szerokim grymasie – uległość;
• wargi napięte, skóra na nosie zmarszczona, odsłonięte siekacze i kły – oznaczają  agresję, pewność siebie i gotowość do ataku przy najmniejszej prowokacji;
• fafle ściągnięte do tyłu, odsłonięte wszystkie zęby, warczenie – agresja spowodowana strachem lub obroną np. jedzenia.
• ziewanie - jeśli nie wynika ze zmęczenia, oznacza stres i podenerwowanie, czasami używane również gdy zwierzę jest zniecierpliwione
• dyszenie - jeśli nie wynika ze zmęczenia lub przegrzania, również oznacza stres
• oblizywanie fafli lub nosa - na ogół jest to sygnał stresu. Jeśli pies oblizuje ukazane w groźbie zęby, świadczy to o tym, że grozi ze strachu
• trącanie pyskiem - próba zwrócenia na siebie uwagi, ale również próba sprawdzenia nowego, nieznanego psu zapachu

Postawa ciała

• Głowa wysoko uniesiona, uszy postawione, spojrzenie na wprost, klatka piersiowa wypięta, kłąb zjeżony, nogi szeroko, mocno wbite w ziemię, ogon uniesiony w górę, pies stara się sprawiać wrażenie większego, może warczeć oraz powoli poruszać ogonem - pies pewny siebie, ukazujący swoją wyższość
• Głowa nisko, nogi ugięte, ogon skierowany w dół, pies odwraca głowę, kuli się, stara się udawać jak najmniejszego. Podchodzi z boku do drugiego osobnika, przyjmując jak najniższą postawę. Ogon jest położony poniżej linii grzbietu, może nim machać z zapałem. Może starać się także się często po nosie polizać kąciki warg innego psa lub dłonie człowieka, często liże własny nos - zwierzę niepewne siebie, przestraszone lub pokazujące uległość silniejszemu osobnikowi, poddające się.
• Jeśli pies zorientuje się, że powyższe zachowania nie powodują złagodnienia przeciwnika, wówczas kładzie się na grzbiecie, odsłaniając najbardziej wrażliwe części ciała.  Pies leżący na grzbiecie, z podniesionymi łapkami i odsłoniętym brzuchem - całkowite podporządkowanie, oddanie swojego życia człowiekowi albo innemu psu
• Pies wykonujący ukłon - zaproszenie do zabawy
• Pies podnosi jedną łapkę, ugiętą w stawie nadgarstkowym – okazuje swój stres lub strach
• Łapka wyprostowana, pies zaczepia, kładzie się na przednich łapach trzymając zad w górze, merda energicznie ogonem - taki gest oznacza zachętę do zabawy
• Ustawienie się poprzecznie do drugiego osobnika - sygnał oznaczający , że pies nie szuka konfliktu ale tez nie okazuje uległości; pragnie zachować stan równowagi

Równie ważnymi - jeśli nie ważniejszymi - środkami wyrazu naszego czworonoga są wydawane przez psa głosy i pozostawiane przez psa zapachy.

Dźwięki

Psy wydają szereg różnorodnych dźwięków, a pomocą których deklarują swoje emocje. Niska tonacja oznacza groźbę, gniew, agresję zaś wysoka oznacza nastawienie przyjazne; im dłuższy dźwięk, tym większe prawdopodobieństwo, że pies używa go celowo i daje znać o zachowaniu do którego przystąpi za chwilę. Znaczenie ma także szybkość i częstotliwość powtarzanych dźwięków; im jest ona większa tym  na większy stopień pobudzenia wskazuje

• Szczekanie jest sygnałem mającym na celu ostrzeganie stada (gwałtowne, w kilku seriach, o średniej tonacji) ale również oznaczającym  radość z powrotu właściciela (jedno-dwa szczeknięcia w wysokiej tonacji) do domu, zaproszenie do zabawy (seria szczeknięć, które zaczynają się w średniej tonacji i przechodzą w wysoką), złapanie tropu, poirytowanie (pojedyncze ostre szczeknięcie w niskiej tonacji), alarm itp.
• Wycie służy do oznaczania swego terytorium, odstraszenia innych stad od jego naruszania oraz do nawoływania stada. Pies pozostawiony sam również używa tego sygnału do przywoływania swojego pana.
• Skomlenia albo piski są wydawane przez szczenięta oraz dorosłe psy w celu zakomunikowania dyskomfortu, bólu albo zniecierpliwienia.
• Warczenie jest sygnałem ostrzegawczym( ciche, w niskiej tonacji, wydobywające się z piersi). Jeśli jest związane z poczuciem niepewności i lęku odbywa się w wyższej tonacji i wydobywa się z pyska. Pies pewny swej przewagi nie warczy.

Zapachy

Psy przekazują szereg komunikatów za pomocą zapachów towarzyszących wydalaniu moczu czy odchodów. Za pomocą zapachów psy przekazują sobie informacje o wielkości, charakterze i częstotliwości pobytu w danym terenie psa. Sygnały te odgrywają także znacząca rolę w bezpośrednich kontaktach psów ; psy obwąchują sobie pyski, ale także okolice narządów płciowych i odbytu przy czym, psy dominujące niechętnie godzą się na obwąchiwanie przez innego psa, zaś psy poddane poddają się temu rytuałowi w celu zaprezentowania się przeciwnikowi.

Nie wolno/ Należy

• nie wolno pozwolić psu poczuć nad nami władzy
• nie wolno pod żadnym pozorem całować psa w pysk, gdyż jest to zachowanie młodego szczeniaka, który okazuje uległość wobec suki oraz starszych psów i może być odczytany jako gest poddańczy z naszej strony
• nie wolno przepuszczać psa jako pierwszego podczas przechodzenia przez drzwi; pies ma podążać za panem
• nie wolno pozwalać aby pies bez pozwolenia siadał na zajmowanym przez nas zwyczajowo miejscu
• należy patrzeć na psa z góry, stawać zawsze nad nim, by wiedział, że to my jesteśmy przywódcą  a on ma w nim wyznaczone już przez nas niższe miejsce.